José, Josseph of Joseph Penso de la Vega, maar meest bekend als Josseph de la Vega — geboren te Espejo (Spanje) in 1650 of 1651 en overleden te Amsterdam op 13 november 1692 — was woonachtig in Amsterdam tijdens de 17de eeuw. Hij werd beroemd door zijn meesterwerk 'Confusion de confusiones', het oudste boek dat ooit is geschreven over de handelsbeurs.

JOSSEPH DE LA VEGA

Josseph de la Vega was een buitengewoon begaafde koopman, dichter en filosoof en de tweede zoon van Isaac Penso Felix en Esther de la Vega, wiens familienaam hij naar Portugees gebruik overnam. Zijn moeder was van de familie der Vega's, die in Livorno een Talmoedschool hebben gesticht. Zijn vader was zeer rijk en weldadig, doch werd een jaar in de kerker van de Spaanse Inquisitie opgesloten, verdacht van jodendom. Toen zwoer hij, als hij vrij zou komen, hetgeen na een jaar geschiedde, openlijk Jood te worden. Hij vluchtte naar Antwerpen en van daar, om zijn eed gestand te doen, naar Middelburg, waar hij zich nog op de dag van aankomst in de Portugese synagoge aldaar liet opnemen en besnijden. Vader Isaac gaf tijdens zijn huwelijk tot zijn dood 80.000 gulden aan tienden van zijn inkomen weg.

Zoon Josseph verbleef korte tijd te Livorno, waar hij zich door 'elogios de altos principes d'Italia' onderscheidde. Hij kwam nog jong naar Amsterdam, waar hij onderricht ontving van de opperrabbijnen Aboab da Fonseca en d'Aguilar. Zeventien jaar oud, schreef hij zijn eerste Hebreeuwse drama 'Aschiré hatikwah' (Pardas Schoschaniem) in drie akten (verschenen te Amsterdam 1673, tweede editie Livorno 1770). Hij zet hierin allegorisch de overwinning van de wil over de hartstochten uiteen; het werd door vele rabbijnen in Hebreeuwse en Spaanse verzen bezongen. Zo groeide hij op tot een geëerd koopman, een steunpilaar van de Amsterdamse beurs en tot een elegant Spaans dichter. Hij was de voorzitter van de Rederijkerskamer der Portugese Joden, de 'Academia de los Sitibundos', en secretaris van de 'Academia de los Floridos', door Don Manuel Belmonte gesticht.

CONFUSION DE CONFUSIONES

Hoewel het boek 'Confusion de confusiones' [Verwarring der verwarringen] (1688) niet een beschrijving van het handelsproces in aandelen is, wordt de geschiedenis van de speculatie in aandelen uitgelegd en wordt de lezer bekend gemaakt met de destijds ook al gebruikte geavanceerde financiële instrumenten. Door het gebruikte dialoogformat in het boek kan de lezer de relevante inzichten van de verschillende marktdeelnemers en de fijne kneepjes van speculatie en handel begrijpen. Het boek is oorspronkelijk geschreven in de Spaanse taal, zoals de oorspronkelijke titel al aangeeft.

Het boek heeft een helder licht geworpen op de toestanden (en misstanden), die aan het eind van de zeventiende eeuw in de aandelenhandel op de beurs van Amsterdam bestonden.

PS De Nederlandse vertaling in het document begint op pagina 217.