Aanbestedende diensten beschikken over verschillende instrumenten om sociale aspecten in overheidsopdrachten op te nemen. Veel aanbestedende diensten verplichten de winnaar van een aanbesteding een bepaald percentage van de opdrachtsom te besteden aan de inzet van personen met een afstand tot de arbeidsmarkt bij de uitvoering van de opdracht. Dit fenomeen staat bekend als 'Social Return'. Maar hoe ver mogen aanbestedende diensten gaan in het stellen van eisen op het gebied van 'Social Return'?
Hieronder komen verschillende aspecten van 'Social Return' bij aanbesteden aan de orde. Het betreft in de eerste plaats aanbestedingen waarop deel 2 of deel 3 van de Aanbestedingswet (2012) van toepassing is. Veel uitgangspunten gelden niet alleen voor Europese aanbestedingen, maar ook voor nationale aanbestedingen en meervoudig onderhandse procedures.
Welke regels zijn van toepassing op 'Social Return'?
Een door de aanbestedende dienst opgelegde verplichting om bij de uitvoering van de opdracht personen met een afstand tot de arbeidsmarkt in te zetten is aan te merken als een 'bijzondere voorwaarde' in de zin van Artikel 2.80 van de Aanbestedingswet. Volgens deze bepaling (die via Artikel 3.63 van overeenkomstige toepassing is verklaard op speciale-sectoropdrachten) mag een aanbestedende dienst onder de volgende condities bijzondere voorwaarden stellen aan de uitvoering van de opdracht:
De voorwaarden moeten verband houden met het voorwerp van de opdracht.
De voorwaarden moeten in de aankondiging van de opdracht of de aanbestedingsstukken zijn opgenomen.
Daarnaast zullen bijzondere voorwaarden in overeenstemming moeten zijn met de algemene beginselen van het aanbestedingsrecht, met name de beginselen van gelijke behandeling, non-discriminatie, transparantie en proportionaliteit.
Wanneer zijn 'Social Return'-eisen proportioneel?
Veel klachten van ondernemers betreffende 'Social Return' gaan over de proportionaliteit van de gestelde voorwaarden. Het is voor veel aanbestedende diensten gebruikelijk om te eisen dat 5 procent van de opdrachtsom moet worden besteed aan 'Social Return'. Realiseer u dat voor 'Social Return' maatwerk is vereist.
De volgende handvatten, die zijn ontleend aan een advies van de Commissie van Aanbestedingsexperts, kunnen behulpzaam zijn bij het stellen van proportionele 'Social Return'-eisen:De arbeidscomponent is van groot belang, met name voor het bepalen van de hoogte en de berekeningsgrondslag van het percentage dat aan 'Social Return' moet worden besteed.
Het streefpercentage is 5 procent. Het percentage moet proportioneel en flexibel worden toegepast.
Het streefpercentage wordt in principe toegepast op de opdrachtsom, tenzij de opdracht kapitaalintensief is of de loonsom van de opdracht laag is. In dat geval wordt het percentage berekend over de loonsom. Als de loonsom in plaats van de opdrachtsom als berekeningsgrondslag geldt, kan eventueel een hoger percentage dan 5 procent proportioneel zijn. Als de loonsom lager is dan € 250.000,00 exclusief BTW wordt in het geheel geen 'Social Return'-eis gesteld.
De 'Social Return'-eis moet direct verband houden met de opdracht. De invulling van de 'Social Return'-eis moet daarom binnen de uitvoering van de aanbestede opdracht plaatsvinden.
Tot slot is de aard van de opdracht is van belang. Als de opdracht betrekking heeft op specialistische diensten van intellectuele aard, zoals ict- of ingenieursdiensten, kan het tewerkstellen van personen met een afstand tot de arbeidsmarkt een lastige opgave zijn voor de opdrachtnemer. Dan is een 'Social Return'-eis al snel disproportioneel, zelfs als de loonsom van de opdracht hoog is.
Attentie: deze handvatten gelden voornamelijk voor overheidsopdrachten voor werken en diensten. Overheidsopdrachten voor leveringen zijn in beginsel niet proportioneel vanwege de lage arbeidscomponent. Het stellen van 'Social Return'-eisen is daarom al snel disproportioneel. Uitzondering op dit beginsel is mogelijk, mits voldoende gemotiveerd.
Mag de aanbestedende dienst 'Social Return'-eisen beperken tot inzet eigen inwoners?
Soms bepaalt een aanbestedende dienst uitdrukkelijk dat de bij de uitvoering van de opdracht te betrekken personen met een afstand tot de arbeidsmarkt uit de eigen streek moeten komen. Dit staat echter op gespannen voet met de beginselen van gelijke behandeling en non-discriminatie. Een dergelijke voorwaarde kan het namelijk voor ondernemers die buiten de streek komen, moeilijker maken om in te schrijven.
Is 'Social Return' als gunningscriterium vorm te geven?
'Social Return' is in principe ook als gunningscriterium vorm te geven, bijvoorbeeld door punten toe kennen aan inschrijvers die bereid zijn (extra) personen met een afstand tot de arbeidsmarkt in te zetten bij de uitvoering van de opdracht.
en mogelijk
