Bij projecten kunnen verscheidene contractvormen worden toegepast. Er zijn veel verschillende manieren om een contract in te steken. Door de opdrachtgever wordt meestal de contractvorm geïnitieerd.




Binnen een contract staan de volgende taken centraal:

  1. Ontwerp (Design of Engineering)

  2. Uitvoering (Build of Construct)

  3. Financiering (Finance)

  4. Onderhoud en beheer van het gerealiseerde project (Maintain)

  5. Exploitatie van het gerealiseerde project (Operate)

Twee uitersten:

  1. Traditionele contractvormen: de opdrachtgever voert (eventueel bijgestaan door adviseurs) de voorbereiding en het ontwerp van een project uit en op basis van de daaruit voorgeschreven specificaties moet een project door een opdrachtnemer worden gerealiseerd en met voorgeschreven besteksposten/specificaties en betaling op basis van werkelijk gerealiseerde hoeveelheden (zuiver traditioneel, voorbereiding en ontwerp bij opdrachtgever en veel verrekenbare hoeveelheden).

  2. Geïntegreerde contractvormen: het op basis van een lumpsum bedrag volledig verantwoordelijk zijn voor de uitvoering en het resultaat van het project. Een volledig geïntegreerde contractvorm met voorbereiding, ontwerp, uitvoering en resultaat als contractverplichting voor de opdrachtnemer op basis van een vast / onverrekenbaar bedrag.

Tussen deze twee uitersten zijn verschillende tussenvarianten mogelijk.

Traditionele contractvormen:

  1. Traditioneel bestek
    De traditionele vorm wordt (werd) het meeste toegepast. De opdrachtgever is hierbij volledig verantwoordelijk voor alle fasen van een project tot aan de uitvoering (het ontwerp). De opdrachtgever contracteert voor de uitvoering van een project één of meer opdrachtnemers. De directievoering geschiedt door de opdrachtgever of door deskundigen welke namens de opdrachtgever directievoeren. De verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden voor ontwerp en uitvoering zijn strikt gescheiden.

    Ten behoeve van de "Uitvoering" (in de Grond-, Water- en Wegenbouw) wordt meestal een RAW-bestek met verrekenbare activiteitgerichte resultaatsverplichtingen opgesteld, waarbij de standaard RAW-bepalingen, inclusief de Uniforme Administratieve Voorwaarden (UAV), van toepassing zijn. De rechtsverhoudingen liggen daardoor eenduidig vast, risico's zijn evenwichtig verdeeld en duidelijk calculeerbaar voor beide partijen.

  2. RAW
    RAW staat voor 'Rationalisatie en Automatisering in de Grond-, Water- en Wegenbouw' en is een standaard systematiek die gebruikt wordt om de vraagspecificatie van een project op te stellen. Als traditioneel contract is de RAW-systematiek de meest gebruikte. Deze systematiek is ooit ontworpen als een besteksstandaard en gebaseerd op de traditionele scheiding tussen ontwerp en uitvoering.

Geïntegreerde contractvormen (of samenwerkingsvormen)

  1. Prestatiebestek
    Bij deze geïntegreerde contractvorm ligt de nadruk op het bereiken van een omschreven resultaat tegen een vast bedrag. De opdrachtnemer is volledig verantwoordelijk voor het leveren van een omschreven prestatie (zoals het bereiken van een omschreven resultaat). Het is dan ook noodzakelijk de wijze waarop het bereikte/vereiste resultaat wordt vastgesteld, in het bestek/contract op te nemen.

  2. Turnkey
    De turnkey-organisatie is totaal verantwoordelijk voor het ontwerp alsmede de uitvoering van het project. De opdrachtgever is alleen aanwezig bij het initiatief en eventueel bij de haalbaarheid en vervolgens pas weer bij de ingebruikname om 'de sleutel om te draaien'. Bij een turnkey-vorm gaat het initiatief uit van de opdrachtgever die een project wil laten realiseren. De opdrachtnemer wordt belast met zowel het ontwerpen als het uitvoeren van het te realiseren project. De term 'turnkey' is vergelijkbaar met de term 'prestatiebestek'.

  3. Design & Construct (DC) of Design & Build (DB)
    Bij Design & Construct is één opdrachtnemer belast met zowel het algemeen ontwerp, het definitief ontwerp, de voorbereiding als de uitvoering. De opdrachtgever heeft te maken met één aanspreekpunt en gaat één overeenkomst aan voor het totale project. Cruciaal is dat de opdrachtgever vooraf zijn randvoorwaarden in de vorm van een Programma van Eisen (PvE) duidelijk en volledig formuleert. Tijdens de realisatie (detaillering ontwerp, voorbereiding en uitvoering) van een Design & Construct contract houdt de opdrachtgever toezicht. De wijze van toezicht houden en de wijze waarop het contract wordt beheerst, zal echter anders zijn dan bij de traditionele vorm.

  4. Design, Build, Maintain, (Operate) (DBM(O))
    Aan een Design & Construct contract kan een onderhoud & beheer van een overeengekomen aantal jaren worden gekoppeld. In dat geval spreken we van een Design, Build/Construct and Maintenance contract. Dit is van toepassing bij (tijdelijke) beheersmaatregelen waarbij niet alleen de aanleg van het beheerssysteem, maar ook de langjarige exploitatie ervan wordt uitbesteed.

  5. Design, Build, Finance, Maintain, Operate (DBFMO)
    Een Design & Construct contract met een onderhoud & beheer van een overeengekomen aantal jaren. Daarnaast dient de opdrachtnemer zelf voor financiering te zorgen. Daarbij kan onderscheid worden gemaakt in (voor)financiering / betaling achteraf (bijvoorbeeld na het bereiken van het vereiste resultaat).

  6. Build, Operate, Transfer (BOT)
    Een marktpartij krijgt voor een bepaalde periode een concessie om een werk te ontwikkelen, te financieren, te beheren en te exploiteren. Het ontwikkelen bestaat uit het ontwerpen en het bouwen van het project (Build). Het beheren en exploiteren (Operate) geschiedt voor een afgesproken periode. Aan het einde van de overeengekomen exploitatie periode draagt de opdrachtnemer het eigendom zonder kosten over aan de opdrachtgever (Transfer). Ingeval van een bodemsanering kan gedacht worden aan een eeuwigdurende beheersmaatregel; het aanbrengen en exploiteren van een beheersmaatregel voor een bepaalde periode. Na deze periode en nadat het functioneren gedurende een bepaalde periode is aangetoond neemt de opdrachtgever het werk over.

  7. Alliantie / bouwteam / Publiek Private Samenwerking (PPS)
    Een Alliantie is een vorm waarbij de opdrachtgever en de opdrachtnemer als een bouwteam samen optrekken. De twee partijen staan niet meer tegenover elkaar. Gezamenlijk worden optimalisaties in het ontwerp gezocht en worden risico’s gedeeld. Partijen kunnen kennis bundelen en elkaar aanvullen. Hierdoor kunnen voordelen als tijd en kostenreductie worden gerealiseerd.

  8. General Contracting (GC)
    Eén onderneming (de General Contractor) neemt de volledige coördinatie van de planstudie, het ontwerp en de uitvoering op zich en draagt daarvoor ongedeelde verantwoordelijkheid. De General Contractor staat contractueel tussen de opdrachtgever en de overige participanten. Deze participanten worden door de General Contractor geselecteerd en gecontracteerd.

    Vaak kiest hij daarbij samenwerkingsvormen die lijken op de traditionele bouworganisatievorm of op een bouwteam. De opdrachtgever kan in het contract vastleggen of, en zo ja hoe, hij betrokken blijft bij de diverse fasen van het bouwproces. Beperkt de opdrachtgever zich tot het slechts 'over de schouder meekijken', dan blijft de verantwoordelijkheid integraal bij de General Contractor liggen. Vindt de opdrachtgever toch een aanleiding om in te grijpen, dan leidt dit tot het openbreken van het contract en de daarbij behorende onderhandelingen. Uiteraard moeten hiervoor sluitende procedurele randvoorwaarden zijn gecreëerd.